روز بزرگداشت ملاصدرا (صدرالمتالهین)
یک خرداد در تقویم رسمی کشورمان با روز بزرگداشت ملاصدرا (عالم و فیلسوفی) مصادف است که با وجود مال و ثروت زیادی که از پدر متمکن و صاحب منصب خود به ارث برده بود اما به مادیات و تعلقات دنیوی پشت پا زد و همه آنچه داشت در راه علم اندوزی و کسب دانش و معرفت صرف نمود.
این عالم و فیلسوف اندیشمند ایرانی سده یازدهم هجری، محمد بن ابراهیم بن یحیی شیرازی قوامی، ملقب به «صدرالدین» و «صدرالمتالهین» و معروف به «صدرا» است که در سال ۹۷۹ قمری در شیراز به دنیا آمده و سال ۱۰۴۵ قمری نیز وفات اوست.
فیلسوف و عارف بزرگی که بنیانگذار حکمت متعالیه است و از او به عنوان بزرگترین فیلسوف اسلامی در سه سده گذشته یاد می شود. همچنین آنچه سبب شده تا روز ۱ خرداد به عنوان روز بزرگداشت ملاصدرا نامیده شود، بخاطر تاثیرات مهمی است که ملاصدرا بر فلسفه اسلامی گذاشته است.
همچنین از آنجائیکه این عارف و فیلسوف ایرانی، هوش و استعداد بالایی داشت و شیفته علم بود و از هیچ تلاشی هم در راه علم اندوزی دریغ نمی‌کرد، روزی استاد صرف و نحو وی عبدالرزاق ابرقویی به پدر ملاصدرا می گوید: «من حس می کنم که به زودی موقعی فرا خواهد رسید که شیراز برای پسر تو تنگ می شود و او باید به جایی برود که بتواند در آن جا استعداد خود را بهتر به کار بیندازد» لذا پس از فوت پدر این فرصت مهیا می شود تا به اصفهان برود و در آنجا به تحصیل و تکمیل علوم بپردازد.
و شاید همین خصوصیت علم جویی ملاصدرا بوده باشد که برخی معتقدند در ۵۰۰ سال اخیر هیچ عارفی به اندازه ملاصدرا به علم اعتقاد نداشته است. با اینحال او نوعی تلفیق بین هزار سال تفکر با اندیشه اسلامی پدید آورد.
افکار و اندیشه های ملاصدرا
فرای باورهای مذهبی او که یک مسلمان شیعه مذهب بود، مهمترین کاری که او کرد این بود که بین هزار سال تفکر با اندیشه اسلامی نوعی تلفیق بوجود آورد. البته او در اعتقاداتش متعصب نبود بلکه اعتقاداتش با نوعی معرفت و عقل و واقع بینی همراه بود.
افکار و اندیشه های ملاصدرا را می توان در مکتب او که حکمت متعالیه نام دارد، جستجو کرد. او به حرکت در جوهر باور داشت و نهایتا توانست چهار جریان فکری اعم از کلام، عرفان، فلسفه ارسطو، فلسفه افلاطون را در نظام فلسفی جدید و مستقلی در یک نقطه گرد آورد.
با اینحال حکمت متعالیه بر این اصل استوار است که «وجود» از «ماهیت» متمایز است. وجود چیز ثابت و یگانه ای است و چون همه چیزها از آفریدگار سرچشمه گرفته اند در آن یعنی اصل وجود مشترک هستند. اما ماهیت، معلول وجود است و باعث تکثر و گوناگونی پدیده ها می شود.
با اینحال ملاصدرا علاوه بر اینکه وجود را مقدم بر ماهیت می دانست و می‌گفت که هر چیزی اول باید وجود داشته باشد تا بتواند ماهیت پیدا کند، همچنین معتقد بود که حقیقت، وجود است و یک ماهیت اعرابی از واقعیت ندارد و صرفا یک لفظ کلی می باشد. افکار و اندیشه های ملاصدرا را می توان تاثیر پذیرفته از استادان زمان خویش یعنی میرفندرسکی، شیخ بهایی و میرداماد دانست.
آثار ملاصدرا
این عارف و فیلسوف برجسته ایرانی در حدود ۵۰ اثر ارزشمند دارد که معمولا در دو حوزه علوم نقلی و علوم عقلی تقسیم بندی می شوند که برخی از مهمترین آنها که اعتبار و جایگاه والایی برای این عارف و فیلسوف برجسته ایران قرن یازدهم هجری به همراه داشته، کتاب هایی نظیر الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، شرح اصول الکافی، کسر اصنام الجاهلیه، الشواهد الربوبیة و المبدأ و المعاد و… می باشد.
با این وجود مهمترین اثر او مکتب اوست که حکمت متعالیه نام دارد و توانست در حکمت اسلامی، نوعی دگرگونی و تغییر بوجود آورد.
